Como actor den e ramo digital global, Aruba ya pa basta tempo no por pretende mas di ta riba un isla. Dia 25 di Mei awo na Europa, nan ta cuminsa cu mantencion di e ley GDPR (General Data Protection Regulation) cu tin dos aña na vigor caba. Sector comercial y gobierno local lo no scapa di esaki. Ora empresanan local realisa cuanto riesgo nan ta core si nan no arma y prepara debidamente pa esaki, e por tin consecuensia drastico pa nan mes, pa economia local y pa imagen di nos isla. Recientemente, durante un seminario den Alhambra ballroom, pa prome biaha Cyberbloc a sali pafo pa concientisa esnan envolvi di e riesgonan di cyber cu nan mester por resisti y con miho nan por prepara p’e.
Na Merca, particularmente na New York, ya a decreta regla severo cu por tin repercusion cu por alcansa otro partinan di mundo, incluso na Aruba. Meta di e ley GDPR di Union Europeo ta pa proteha e datonan priva di consumidonan mas tanto posibel, pa localisa y persigui e malechornan den e mundo di
cyber aki, y pa duna esnan cu nan a perhudica satisfaccion. Pa esey ta rekeri pa companianan haci tur loke nan por pa proteha e datonan priva di nan clientenan conforme e instruccionnan legal di GDPR y pa proteha nan mes contra
hacker y otro formanan di atake di
cyber. Por lo tanto masha tiki empresa na Aruba ta ‘GDPR compliant’. Un encuesta recien di Lloyds of London a indica cu hasta na Europa apenas 33% di sector comercial ta cla pa e ley cu nan ta bay ehecuta aki dos luna, pero cu tin su tenglanan cu por yega te nos islanan.
Riesgonan interno
Pa evita riesgo, prevencion ta e palabra clave. Expertonan por haci un analisis (
risk assessment) di vulnerabilidad di empresanan pa despues sigui cu accion dirigi. Contra esnan aya ‘fó por tuma tur sorto di medida di proteccion y pone
walls, pero e riesgo mas grandi den mayoria caso ta dentro di e empresanan mes, e asina yama
human factor. Pa esey mester bin cu procedimentonan interno pa wanta e potencial figuranan zwak afo.
Un riesgo real ta cu esnan no competente ta pone man riba datonan priva di empresa, y asina tambe di individuonan, manera nomber, fecha di nacemento, direccion, prijs, personal, cliente y relacionnan, cu cua nan por chantahia empresanan. Importante ta cu empresarionan, manera nan haya indicacion di un atake of cu a expone datonan priva (incidental of deliberadamente), reporta esaki mas lihe posibel (
incident response strategy), di moda cu expertonan por bula aden pa limita e daño mas tanto posibel, pa remedia e situacion y tambe pa percura pa e empresarionan tuma e pasonan huridico corecto pa cumpli cu e rekisitonan legal internacional.
E consecuensia di un incidente por ta cu tin menasa di extorcion, cu ta bin reclamo di partidonan cu a keda perhudica, cu mester contrata asistencia specialista (experto di ICT, abogado, etc.), cu tin di adapta e infrastructura di ICT y cu e empresa ta fuera di operacion tanten cu e investigacion ta andando (perdida di entrada), etc. Tur esey ta bay costa hopi placa. E ta pak empresanan cu gastonan halto cu nan no a tene cuenta cun’e y di cua awor aki ainda nan no ta ni conciente di dje.
Empresanan por proteha nan pa e gastonan y pa nan responsabilidad atrabes di seguronan specifico cu ta cuminsa traha asina cu e empresa ta sospecha y ta reporta cu posiblemente un
data security incident a tuma luga. Pero e ora ey mester a tuma e medidanan corecto di precaucion di antemano, incluso
data security plans, etc.
Mito
Cyberbloc ta un sociedad di empresanan conoci, local y internacional, cu ta identifica riesgo pa empresanan y gobierno y cu por bin cu solucion apropia pa nan. Cyberbloc ta consisti di KMPG, Dykema (cu Van Eps cunneman como partner local), Liberty Mutual Insurance y Atlas Risk Solutions. Cyberbloc ta den contacto estrecho cu banconan central di Aruba y St. Maarten y Corsou y gruponan specifico di interes, pero tambe cu gobierno relaciona cu e leynan local di privacidad y e circunstancianan cu ta cambiando na mundo. Loke durante e seminario a bin dilanti cada bes di nobo tabata cu ta un mito pa empresarionan kere: “Esaki no ta pasa cu mi”. E por sosode na cualkier momento y Panama Papers ta un ehempel palpabel di e hecho cu e por tin consecuencia catastrofal, tanpa companianan, como pa e imagen di un pais.